Koninklijk jacht Piet Hein ligt eind deze maand tijdelijk in de haven van Huizen op initiatief van VaarKracht, de stichting die kankerpatiënten een dag mee uit varen neemt. Het monumentale schip viert 28 augustus z’n tachtigste verjaardag en fascineert gasten aan boord nog elke dag.
Als tachtigjarige heeft koninklijk jacht Piet Hein nog niets aan schoonheid verloren en spreekt ook vandaag nog tot de verbeelding, getuige de reacties die de vrijwilligers van Stichting Piet Hein telkens krijgen. Het idee dat Juliana en Bernhard, hun dochters en hun gasten decennialang aan boord waren, spreekt tot de verbeelding. De salon waar de prins en prinses hun koffie of glaasje wijn dronken, de ronde eethoek waar zij aan het ontbijt zaten en dineerden voorop, het bescheiden werkhoekje van de prinses, hun slaapkamer, hun badkamer… Je kunt er als gewoon burger nu zomaar een kijkje nemen. Veel heeft de tand des tijds doorstaan en veel onderdelen zijn nog de originele uit 1937.
Karakteristiek
Tachtig jaar geleden, op zaterdag 28 augustus 1937, was het indrukwekkende Prinsenjacht op het Buiten-IJ bij Muiden onder grote belangstelling rond de klok van vieren aangeboden aan prinses Juliana en prins Bernhard. ‘Om dit schip zweven de beste gevoelens van het Nederlandse volk. Moge dit schip beantwoorden aan alle uwe verlangens en moge het onder uwen standaard veilig en gelukkig varen’, sprak voorzitter Ernst Crone van de technische commissie die de bouw begeleidde. ,,Dit schip zal u voeren tot het karakteristieke schoon van Nederland, dat aan het water in de eerste plaats te vinden is.”
Kort daarvoor waren prinses Juliana, prins Bernhard en diens broer Aschwin in het anders zo stille maar nu feestelijk versierde Muiden door burgemeester De Raadt ontvangen te midden van een grote mensenmassa. Iedereen wilde een glimp van het jonge paar opvangen, alvorens zij buitengaats gingen. ‘Er was een gewemel en een levendigheid als Muiden zich in geen jaren kon herinneren’, schreef de krant later. De steiger waaraan de Piet Hein lag afgemeerd was versierd met guirlandes en oranje tapijten. Prinses Juliana was voor de gelegenheid gekleed in een blauw pakje met korte witte mantel en een witte hoed. De prinsen Bernhard en Aschwin waren in zeiltoilet gekomen, zoals de verslaggever noteerde. Ander leuk detail: op het schip wapperde bij het uitvaren de driehoekige ledenstandaard van de Koninklijke Nederlandsche Zeil- & Roeivereniging in Muiden, waarvan de prins 5 februari 1937 lid was geworden. Na de overdracht werd het vaantje ter plekke vervangen door de vierkante Oranje-standaard.
Nationaal huwelijksgeschenk
Bij de bekendmaking van hun verloving, een jaar eerder, was het Algemeen comité tot aanbieding van een nationaal huwelijksgeschenk gevormd om namens het Nederlandse volk een cadeau aan te bieden. Dat geschenk werd de Piet Hein, genoemd naar de roemruchte zeevaarder Piet Pieterszoon Heyn die naam had gemaakt met de verovering in 1628 bij Cuba van de Spaanse zilvervloot. Het prinselijk paar had aan een motorjacht de voorkeur gegeven boven een zeiljacht.
Scheepsontwerper
Voor het ontwerp van het Prinsenjacht kreeg de op Java geboren scheepsontwerper Henri Willem de Voogt uit Haarlem de opdracht. Een man met een uitzonderlijk talent; al op zestienjarige leeftijd had hij zijn eerste zeilboot – de Wim – ontworpen. Over zijn schouders werd meegekeken door de leden van de technische commissie van Ernst Crone. Die lette onder meer goed op de bruikbaarheid van het jacht op de Nederlandse wateren – het schip moest alle elf provincies kunnen aandoen. Vanwege de beperkte hoogte van sommige bruggen, werd besloten dat de bovenste rand van de schoorsteen afneembaar moest zijn en de mast strijkbaar. De Voogt tekende een elegant wit schip met mooie houten opbouw en houten dekken.
Het interieur is van de hand van architect ir. Sybold van Ravesteijn die daar de wensen van prinses Juliana voor een sobere, doelmatige aankleding bij betrok. Nadat eerst een van paraffine gemaakt schaalmodel was gemaakt en getest in Wageningen, werd de bouw van het vorstelijke jacht gegund aan de vermaarde Amsterdamse scheepswerf van G. (Gerard) de Vries Lentsch jr. 25 maart 1937 was op de werf aan het IJ onder het toeziend oog van o.a. twee leden van de hofhouding de kiellegging. Al op 14 augustus van dat jaar vond onder het geloei van tientallen scheeptoeters de tewaterlating plaats, nadat prinses Juliana het schip met een ferme bijlslag en champagne had gedoopt.
Overdracht
Twee weken nadien werd de Piet Heijn officieel aan het prinselijk paar overgedragen. Dat gebeurde net onder Pampus onder het toeziend oog van de opvarenden van een kleine armada van bijna duizend (!) kleine en grote schepen, waaronder een stoomjacht met gasten die vanuit Huizen was komen varen met rederij Nieuwe Onderneming IJselmeer. Bij de plechtige gelegenheid werd prins Bernhard het erevoorzitterschap van de ‘koninklijke’ verleend.
Iedereen genoot van het spektakel dat ook werd bezocht door drie watervliegtuigen van de Marineluchtvaartdienst die na een paar keer laag overvliegen in de buurt van de Piet Hein landden en het prinselijk paar staande saluut bracht. Net voor vijven begon de vlootrevue met voorop een groep Volendammer botters vol vissers en vissersvrouwen die uit volle borst ‘Lang zullen ze leven’ zongen. Wie er niet bij kon zijn, kon thuis via een levendig radioverslag van de KRO toch een beetje bij zijn.
Elegant schip
31,33 meter lang is de Piet Hein, 5,49 meter breed en de diepgang is 1,54 meter. De topsnelheid is twaalf knopen. Aan boord van het ranke schip is zit- en slaapruimte voor zes personen plus vijf bemanningsleden. Bovendeks zijn een flink achterdek, een royale salon achter en een eetkamer aan de voorzijde met daar tussenin de entree en het stuurhuis. Het voordek is ruim en het schip heeft ook nog een groot bovendek.
Benedendeks zijn van achter naar voren lopend een magazijn, een tweepersoons hut, een wc, linnenkamer, twee eenpersoons hutten, de hut van prins en prinses met badkamer, wc en garderobe, de machinekamer, de kombuis, een wc, de kapiteinshut, een bedhut, de hutten van de kok en van de machinist, het bemanningsverblijf en in de punt een douche. Het prinselijk paar en hun dochters of gasten verbleven benedendeks afgescheiden van het personeel.
Vijftig bedrijven en dertig particulieren schonken onderdelen voor de Piet Hein – schenkingen die op elkaar waren afgestemd om eenheid in stijl te waarborgen. Bij de overhandiging van het schip kon Ernst Crone niet al die gulle gevers bij naam noemen, maar wel de Nederlandse Vereeniging van Huisvrouwen. Die had niet alleen de keukenuitrusting geschonken, maar ook de proviandkasten gevuld, voor het keukenlinnen gezorgd en een stofzuiger gekocht plus… een verstelmandje!
Tezamen met de mooi teakhouten betimmering en de sobere maar comfortabele meubels met hun afgeronde hoeken leverden de vele schenkingen een stijlvol interieur op. Voor de voortstuwing van het schip zorgen twee grote Daf dieselmotoren van allebei 210 PK. De Piet Hein kreeg trouwens ook twee bijboten: een snelle motorboot en een 14-voetsjol om mee te zeilen.
Luftwaffe
Slechts enkele jaren konden Juliana en Bernhard onbekommerd met de Piet Hein varen, tot de Tweede Oorlog uitbrak en het schip door de Duitsers werd geconfisceerd om uitgerust met geschut op het dek te worden ingezet voor de Luchtwaffe. Na de oorlog is het schip in Hamburg in slechte staat teruggevonden. Na noodzakelijk herstel hebben Juliana en Bernhard er nog talloze vaartochten mee gemaakt tot 17 december 1980. Toen is na een grondige restauratie op de Rijkswerf van de Koninklijke Marine in Den Helder het schip overgedragen aan de Stichting Piet Hein, nadat het koninklijk paar er in Rotterdam nog één kort afscheidstochtje van de Rotterdamse Parksluizen naar de Coolhaven mee had gemaakt.
Met dank aan sponsors – zowel particulier als bedrijven – en een groep enthousiaste vrijwilligers wordt het nautisch monument Piet Hein varend gehouden. Tal van mensen hebben afgelopen decennia met de Piet Hein kunnen varen – eind augustus opnieuw ook met gasten van stichting VaarKracht.
VaarKracht verzorgt vaartochten voor mensen die leven met kanker; even de zorgen aan wal houden; “even een moment geen kankerpatiënt” zijn.
Met het historisch besef dat koninklijk jacht Piet hein precies 80 jaar geleden in de vaart werd genomen heeft Vaarkracht het schip gehuurd om met patiënten en naasten een memorabele vaartocht te hebben. Het schip ligt in Huizen, bij bij de Kalkovens Nautisch Kwartier d.d. 26 en 28 augustus en bij restaurant Haven van Huizen d.d. 27 augustus.
Vaarkracht vaart ook in 2018 met de Piet Hein. In overleg wellicht in uw gemeente?
Meer informatie over VaarKracht op www.vaarkracht.nl
Meer informatie over Stichting Piet Hein op www.piethein.nu
